Incoterms 2020 kapsamında FAS (Free Alongside Ship) terimi, özellikle deniz yoluyla yapılan taşımacılıkta yaygın olarak kullanılır. FAS, satıcı ve alıcı arasında sorumlulukların net bir şekilde belirlendiği, teslimat koşullarını ifade eder. Bu terim, hem satıcı hem de alıcı için belirli hak ve yükümlülükler getirir.
FAS (Free Alongside Ship) Nedir?
FAS, Incoterms 2020‘de yer alan teslimat koşullarından birisidir ve “Gemi Yanında Bedelsiz” olarak Türkçeye çevrilebilir. Bu teslimat şartı, satıcının, malı, belirlenen taşıma gemisinin yanına kadar getirme ve orada teslim etme yükümlülüğü taşıdığı bir koşuldur. Yani, satıcı, malları taşıma gemisinin yanına kadar getirir ve gemiye yüklenmesiyle ilgili tüm sorumluluklarını yerine getirmiş olur. Ancak, malın gemiye yüklenmesi ve taşınması, alıcıya ait olan sorumluluklardır.
FAS, sadece deniz veya iç su yolu taşımacılığı ile kullanılabilir; kara yolu ya da hava yolu taşımacılığında geçerli değildir. Bu nedenle, yalnızca deniz yoluyla yapılan ihracat işlemleri için uygun bir koşuldur.
FAS’ın Satıcının Yükümlülükleri
Satıcının FAS koşulunda yerine getirmesi gereken yükümlülükler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Malın Teslimi
Satıcı, malları geminin yanaşacağı limanda, geminin yanına kadar taşımak ve burada teslim etmekle yükümlüdür. Satıcı, malı geminin yanına getirip teslim ettikten sonra, alıcıya hiçbir ek yükümlülük kalmaz. - Gemi Yanına Taşıma
Satıcı, malları belirtilen taşıma gemisinin yanına kadar taşıyıp, alıcıya teslim etmelidir. Teslimat noktası, geminin yanıdır ve burada mal teslim edilir. - İhracat İzinleri ve Gümrük İşlemleri
Satıcı, malın gümrük işlemleri için gerekli olan tüm belgeleri temin etmek ve ihracat için gereken izinleri almak zorundadır. - Taşıma Masrafları
Satıcı, malı geminin yanına kadar taşırken, taşıma masraflarını (taşıma ücretleri, yükleme ücreti vb.) karşılamak zorundadır. - Riskin Devri
Mal gemiye yüklendikten sonra, tüm riskler alıcıya devredilir. Satıcı, malı geminin yanına kadar getirene kadar tüm risklerden sorumludur.
FAS’ın Alıcının Yükümlülükleri
Alıcının FAS koşulunda yerine getirmesi gereken yükümlülükler de şunlardır:
- Malın Yüklenmesi
Mal, geminin yanına teslim edildikten sonra, alıcı taşıma gemisine malın yüklenmesinden sorumludur. Bu, alıcının sorumluluğunda olan bir işlemdir. - Taşıma Masrafları
Alıcı, mal gemiye yüklendikten sonra tüm taşıma masraflarını karşılamakla yükümlüdür. Bu, taşıma, sigorta ve varış limanındaki masrafları içerir. - Risk ve Sigorta
Mallar gemiye yüklendikten sonra, tüm riskler alıcıya devredildiğinden, alıcı malın taşınması sırasında oluşabilecek zararlar için sigorta yaptırmakla sorumlu olabilir. - Varış Limanında Gümrükleme ve İthalat İşlemleri
Alıcı, varış limanında gümrük işlemleri yapmak ve ithalat vergilerini ödemekle yükümlüdür. Ayrıca, malın nihai varış yerine taşınması ve teslimatı konusunda tüm düzenlemeleri yapmak alıcının sorumluluğundadır.
FAS’ın Avantajları ve Dezavantajları
Avantajları:
- Satıcı İçin Kolaylık: Satıcı, sadece malı geminin yanına kadar taşımak zorundadır. Gemiye yükleme işlemi ve taşımacılık alıcıya ait olduğundan, satıcı taşıma riskini ve masraflarını minimize eder.
- Alıcı İçin Kontrol: Alıcı, malların taşınmasından ve gemiye yüklenmesinden tamamen sorumlu olduğundan, taşıma süreci üzerinde daha fazla kontrol sahibidir.
- Özellikle Büyük Mallar İçin Uygundur: FAS, genellikle büyük hacimli veya ağır yükler için tercih edilir çünkü malların taşınması ve gemiye yüklenmesi alıcıya bırakılır.
Dezavantajları:
- Satıcı İçin Kısıtlı Kontrol: Satıcı, gemiye yükleme işlemini gerçekleştirme sorumluluğuna sahip değildir, dolayısıyla teslimat sonrasında gemiyle ilgili herhangi bir problem yaşanması durumunda sorumluluk alıcıya geçer.
- Alıcı İçin Ek Masraflar: Alıcı, taşımacılıkla ilgili tüm masrafları ve riski üstlendiğinden, bu durum maliyet açısından yüksek olabilir.
FAS ve Diğer Incoterms Koşulları Arasındaki Farklar
FAS ile diğer Incoterms koşulları arasındaki farkları anlamak, bu terimi daha verimli kullanmanıza yardımcı olabilir:
- FOB (Free on Board): FAS ile FOB arasındaki fark, teslimat noktasındadır. FOB koşulunda, mallar geminin güvertesine yüklendikten sonra risk alıcıya geçer. FAS’ta ise risk, malın geminin yanına teslim edilmesiyle alıcıya geçer. FAS, yükleme işlemi ve gemiye taşınmasını içermediğinden daha farklı bir sorumluluk düzeni sunar.
- CIF (Cost, Insurance and Freight): FAS, sadece teslimat noktasına kadar sorumluluk getirirken, CIF, alıcıya kadar taşımacılığı ve sigortayı içerir. CIF’te, satıcı taşıma, sigorta ve navlun masraflarını karşılar.
Sonuç
FAS (Free Alongside Ship), özellikle deniz yoluyla taşımacılık yapan şirketler için önemli bir Incoterms koşuludur. Bu koşulda satıcı, malları geminin yanına kadar getirir ve teslim eder, ardından tüm riskler ve masraflar alıcıya devredilir. Satıcı ve alıcı arasındaki sorumlulukların net bir şekilde belirlenmesi, dış ticaret işlemlerinde güvenli ve verimli bir süreç sağlamak için kritik öneme sahiptir.